Gemeente Steenokkerzeel

Dorpskern Perk

Ligging :

Rond de St.-Niklaaskerk (deelgemeente Perk)

Geschiedenis :

Perk is vooral gekend omdat de grote schilder David Teniers hier werkte en leefde.
David Teniers de Tweede, bracht dertig jaar van zijn leven in Perk door in het kasteel De Dry Toren en overleed in 1690. Teniers was vooral de schilder van het boerenleven en de Vlaamse kermissen. Op vele van zijn schilderijen heeft hij de kerk van Perk en haar omgeving vereeuwigd.

Langs de oude Romeinse verbindingswegen breidden de dorpsgemeenschappen zich uit, waardoor de vroegere bidkapellen te klein werden, zodat men overal kerken ging bouwen.
Zeer vroeg in de geschiedenis (vóór het jaar 1.000) was er maar één kapel voor Perk en Peutie, gelegen aan de St.Martinusberg (huidige Krekelenhoek). Toen die verdween kwam er in Peutie een St.-Martinuskerk en in Perk een aanvankelijk aan O.L.Vrouw toegewijde kapel van zandsteen (nu St.-Niklaaskerk). Deze kapel, waarvan de Romaanse onderbouw van de toren een overblijfsel is, heeft veel gemeen met het kerkje van Humelgem en dat van Kwerps. Een dichtgemetselde toegang tot de oude kapel zien we nog achter het grafmonument van kardinaal Goossens.

De toren is gebouwd volgens het Schelde-romaans, dat een tak is van de Noordfranse en Normandische school. Deze stijl vinden we vooral ten Westen van de Dijle, omdat onze streken afhankelijk waren van de bisschop van Kamerijk in Frankrijk. Het Romaans kenmerkt zich door de gedrongenheid en stevigheid van de bouw en de rondboogvensters. Schelde-romaans kenmerkt zich vooral door een middentoren. Ook hier hebben we een Romaanse toren met vierkante plattegrond, gevat tussen het koor en het schip. Een middentoren (Schelde-romaans) daterend uit de 12de eeuw, dus eigenlijk voor onze streken reeds laatromaans, wat we zien aan de versieringen met kolommetjes. De toren werd later bekroond met een slanke ingesnoerde naaldspits. Hij onderscheidt zich door zijn merkwaardige allure met muren van 1,5 meter dikte en zijn sierlijke galmgaten. Het kerkgebouw heeft in de loop der tijden heel wat wijzigingen ondergaan, die het van zijn oorspronkelijk bouwplan wel hebben vervreemd.

De kerk had vooreerst de vorm van een Latijns kruis. Nog tijdens de Romaanse periode werd de kerk vergroot met het huidige schip en het koor. In de 14de eeuw werd het Romaanse koor vervangen door een gotische bouw met drie vensters. Het vroegere koor had, naar de geplogenheden van die tijd, een halfcirkelvormige bouw. In de 16de eeuw bouwde men dwarsbeuken aan de laatste boog van het schip.
In 1853 werd de kerk uitgebreid door het bouwen van twee zijbeuken in rode baksteen. Hierdoor werd het gebouw heel wat ruimer, maar het Latijnse kruis verdween meteen, wat wel te betreuren valt. Ook de rode baksteen steekt schril af tegen de mooie zandkleur van de vroegere bouw.
De kerk was vroeger omringd door een muur met een hekken voor de ingang. Het kerkhof was ook volledig rond de kerk aangelegd.
Alvorens de kerk te betreden, bemerkt men het portaal in Renaissancestijl. Tijdens de verbouwingswerken aan het kasteel waar de inkompoort werd afgebroken, heeft men dit portaal overgebracht naar de kerk. Links van het portaal bevindt zich een arduinen gedenksteen met de wapens van Baron Frederik de Marselaer die hier ook zijn grafsteen heeft. Een marmeren opschrift aan de rechterzijde vereeuwigt er zijn nagedachtenis.
In de linkse zijbeuk hebben we de rechtstaande arduinen grafsteen van Isabella de Fren, de tweede echtgenote van David Teniers. Ligt nu ook de grote schilder David Teniers in de kerk van Perk begraven? Men weet het niet en men zal het waarschijnlijk ook nooit weten. Want er hangt wel een mysterie rond deze grafsteen.
Ten eerste: de plaats voor de naam van de schilder werd opengelaten op de grafsteen van zijn vrouw.
Ten tweede: toen men de vloer van de kerk vernieuwde, in 1980, vond men voor het huidige altaar het geraamte van een man die zijn hoofd schuin hield. Men weet dat David Teniers ook het hoofd schuin hield. Tijd voor verdere opzoekingen en identificatie had men blijkbaar niet bij de betrokken diensten, zodat men zich maar gehouden heeft aan het nemen van enkele foto's.
Ten derde: de enige plaats die men niet opengelegd heeft is deze onder het altaar van O.L.Vrouw naar analogie van het graf van Rubens, waar ook een altaar met een schilderij boven geplaatst is, zou zich hier misschien het graf van David Teniers kunnen bevinden.
Ten vierde: het was ook niet de gewoonte dat men een grafsteen rechtop plaatste, wat wel het geval is met deze van Isabella de Fren. Dit zou er kunnen op wijzen dat de grafsteen verplaatst werd bij het bouwen van het altaar.

Aan de overzijde van de straat hebben we de voormalige banbrouwerij "De Camme". Voor de fusie van de deelgemeenten was hier, sedert 1927, het gemeentehuis van Perk gevestigd.
De Kamme werd gebouwd in 1652 in Vlaamse renaissancestijl uit de Spaanse periode, met de typische trapgevels, op de plaats van een reeds in de 15de eeuw vermelde hertogelijke brouwerij.

Meer info: ref. Inventaris Bouwkundig Erfgoed (website Monumenten Vlaanderen)